Tỷ phú Quách Đàm - người xây dựng Chợ Bình Tây
Mục lục
Ngay giữa ngôi chợ Bình Tây, du khách dễ dàng bắt gặp một bức tượng với tên gọi "Quách Đàm - Thông Hiệp". Vì sao ông được cư dân Chợ Lớn tôn kính và thờ phụng? Cùng tìm hiểu trong bài viết này nhé.
1. Tiểu sử về Quách Đàm
Quách Đàm (1863 - 1927), hay còn gọi là Quách Diệm, là người Triều Châu (Trung Quốc). Theo ghi chép trong cuốn sách "Giai thoại về các tỷ phú Sài Gòn xưa" của tác giả Thượng Hồng, ông từ nhỏ đã mồ côi cha mẹ và không có nhà cửa. Ông phải sống lang thang đầu đường xó chợ và ban ngày đi mua ve chai, tối về thì ngủ ở mái hiên của các ngôi nhà.
Dù phải trải qua cảnh đời khó khăn như vậy, nhưng ông Đàm vẫn nuôi dưỡng niềm tin và quyết tâm làm giàu. Vài năm sau, mặc dù vẫn chưa có nhà cửa, nhưng ông đã tích lũy được một số vốn nhỏ để kinh doanh. Ông mua các mặt hàng hiếm và lạ, chẳng hạn như da trâu, vi cá để bán ra nước ngoài.
Do phải ngủ đường ngủ chợ, ông thường bị bọn xấu rình đánh cắp vốn liếng trong hầu bao. Mất tiền nhiều lần nhưng ông Đàm vẫn không nản chí, ông kiên trì làm lại từ đầu và chỉ trong vài năm, đã tích góp được một số vốn kha khá.
>> Trải nghiệm tour du lịch game hóa "Giai thoại tỷ phú Sài Gòn xưa" của OnTripquest để tìm hiểu về các tỷ phú cùng thời:
.png)
Giai thoại các tỷ phú Sài Gòn xưa
- Check in những công trình kiến trúc hơn 100 năm tuổi quanh khu vực trung tâm thành phố.
- Tìm hiểu giai thoại về các tỷ phú Sài Gòn xưa vào thế kỷ thứ XIX - XX.
- Lắng đọng với những nét xưa đã đi vào dĩ vãng.
2. Tư duy nhạy bén trong kinh doanh của Quách Đàm
Sau khi tích lũy được một số vốn kha khá, Quách Đàm quyết định thuê một căn nhà ở khu vực chợ Kim Biên ngày nay, nơi nằm ngay bờ kênh chảy ra kênh Tàu Hũ. Từ đó, ông chuyển sang kinh doanh nông sản và thực phẩm, chủ yếu là thu mua lúa gạo từ các tỉnh miền Tây. Ban đầu, quy mô buôn bán của ông nhỏ, nhưng sau đó nhanh chóng phát triển và trở thành nhà thầu cung cấp gạo lớn nhất nhì Sài Gòn – Chợ Lớn.
Theo tác giả Vương Hồng Sển trong cuốn "Sài Gòn xưa", Quách Đàm đã sử dụng một mánh lới làm ăn thông minh để tạo nên tên tuổi của mình. Một lần, ông đã sai nhân viên đi mua lúa khắp miền Tây và lưu trữ vào các nhà kho để dự trữ, chờ đợi ngày xuất khẩu sang nước ngoài. Nhưng do không nắm vững thông tin thị trường, giá lúa quốc tế giảm mạnh vào năm đó. Với lượng lúa hiện tại trong kho, ông có thể bị lỗ nặng, thậm chí phá sản. Người thân và nhân công của ông đều rất lo lắng.
Tuy nhiên, Quách Đàm vẫn giữ bình tĩnh và ra một mật lệnh cho nhân viên mua lúa dưới miền Tây tiếp tục mua lúa với giá như cũ. Ông còn trả giá cao hơn các thương lái khác để mua hết lúa có sẵn. Ngoài ra, ông đã gửi thư cho đại diện ở nước ngoài, thông báo rằng giá lúa sẽ sớm tăng vọt lên cao.
Mánh lới thông minh này đã khiến các thương lái khác "mắc bẫy". Họ đua nhau mua lúa trong nước với giá cao, chờ đợi để bán và kiếm lời. Lúc này, Quách Đàm mới lén dừng mua lúa và bán lúa trong kho. Các nhà buôn khác đã phát hiện bị lừa khi kho lúa của họ cạn kiệt. Họ phải chia nhau chịu phần lỗ của ông.
Trải qua nhiều thăng trầm trong công việc kinh doanh, ông trở thành một thương nhân giàu có nức tiếng trong vùng. Giống như nhiều thương nhân người Hoa khác, khi đã gầy dựng được một cơ nghiệp vững chắc, làm ăn thuận lợi, Quách Đàm định cư luôn tại vùng Chợ Lớn.
Theo nhiều tài liệu báo chí để lại, không chỉ làm ăn ở Sài Gòn, Quách Đàm còn mở rộng kinh doanh ra nước ngoài, trong đó có Singapore, Campuchia. Trong giao dịch kinh doanh, ông Quách Đàm (phiên âm sang tiếng Anh là Kwek Tam) còn sử dụng nhiều tên khác như Quách Xiêm Chi (phiên âm ra tiếng Anh là Kwek Siêu Tee), và mang nhiều quốc tịch khác nhau để thuận lợi đi lại, làm ăn, cũng như tận dụng tốt nhất các chính sách của các nước dành cho thương nhân ngoại quốc.
Theo nhà nghiên cứu văn hoá Vương Hồng Sển, trong thời gian Quách Đàm sống, ông rất tin vào bói toán và phong thuỷ. Tương truyền, khi bắt đầu mở hiệu buôn vào khoảng năm 1906 - 1907, Quách Đàm đã đến xin tên bảng hiệu ở một ông thầy Tàu và được cho hai chữ “Thông Hiệp”, cùng với hai câu liễn: Thông thương sơn hải Hiệp quán càn khôn.
Ban đầu, công ty Thông Hiệp đặt trụ sở ở số 55 quai Gaudot (nay là đường Hải Thượng Lãn Ông), là một khu shophouse 2 tầng nhìn thẳng ra con lạch Chợ Lớn. Tuy nhiên, thầy phong thủy nói rằng nơi tốt nhất để xây trụ sở ở khu vực này nằm ở địa chỉ 55 quai Gaudot, ở vị trí “đầu rồng” vươn ra biển, nên việc làm ăn sẽ vô cùng phát đạt. Vị trí của "đầu rồng" vào thời điểm đó được sử dụng làm văn phòng của những nhà sản xuất xà phòng Nam Thái và Trường Thanh.
Trụ sở công ty Thông Hiệp
Năm 1910, Quách Đàm quyết định dời trụ sở về địa chỉ số 45 Quai Gaudot. Tuy nhiên, sau nhiều lần nỗ lực để mua lại toà nhà này nhưng chủ nhà từ chối, ông phải chấp nhận trả một khoản tiền lớn là 300 đồng bạc mỗi tháng để thuê toà nhà.
Năm 1929, rạch Chợ Lớn đã bị lấp và bến Gaudot đã trở thành đường Gaudot. Sau đó, đường này đã được đổi tên thành đường Khổng Tử và cuối cùng trở thành đường Hải Thượng Lãn Ông như ngày nay. Mặc dù trở nên giàu có hơn sau này, Quách Đàm vẫn tiếp tục sử dụng toà nhà thuê này làm trụ sở chứ không dời đến nơi khác.
Trong những năm tiếp theo, ngoài nhà máy tại Cần Thơ, Quách Đàm đã xây dựng hai nhà máy xay xát gạo lớn tại Chánh Hưng (hiện là Quận 8) và Lò Gốm (hiện là Quận 6). Ông cũng thành lập công ty vận chuyển Quach Dam et Cie ở Phnom Penh để quản lý bốn tàu hơi nước vận chuyển gạo của mình.
Kinh doanh của Quách Đàm thực sự trở nên thành công rực rỡ khi ông mua lại Nhà máy Yi-Cheong vào khoảng năm 1915, là nhà máy gạo lớn nhất và có tăng trưởng cao nhất ở Chợ Lớn. Đến năm 1923, thống kê của tạp chí Revue de la Pacifique cho thấy cứ sau 24 giờ, lượng thóc được chế biến trong các nhà máy của Quách Đàm lên tới 230 tấn ở Chánh Hưng, 250 tấn ở Lò Gốm và 1.000 tấn ở Yi-Cheong, đưa Quách Đàm trở thành thương gia buôn gạo thành công nhất Nam Kỳ.
Tiền bạc đi kèm với uy tín và quyền lực. Từ năm 1908, Quách Đàm là một trong số ít doanh nhân người Hoa được bổ nhiệm làm thành viên Hội đồng thành phố Chợ Lớn. Trên cương vị này, ông đã nhiều năm giữ chức Phó Thị trưởng thứ 3 của Chợ Lớn và đóng vai trò tích cực trong công tác quản lý của thành phố.
Ông xây dựng một dinh thự rộng lớn cho gia đình tại số 114 quai Gaudot, bên bờ bắc của con lạch. Trong giai đoạn này, Quách Đàm là một trong những thương gia làm từ thiện nhiều nhất, ông tích cực ủng hộ tiền và của cho các bệnh viện, trường học và người nghèo. Dù sức khỏe yếu và bị liệt một phần trong phần lớn thập kỷ cuối cùng của cuộc đời, Quách Đàm vẫn đóng vai trò tích cực trong công việc kinh doanh và cộng đồng của Chợ Lớn. Ngày nay, ông được biết đến nhiều nhất với vai trò quan trọng trong việc thành lập Chợ Bình Tây.
3. Xây dựng chợ Bình Tây
Vào năm 1925, chánh thẩm biện của Chợ Lớn cho rằng khu vực thành phố đã quá chật hẹp và đông đúc, nên quyết định mở rộng địa giới sang khu vực ngoại thành. Ông đã hỏi giá với chủ đất của một khu vực hàng chục mẫu giáp ranh và nhận được một mức giá khá cao.
Với tài năng kinh doanh thông minh và khả năng nắm bắt cơ hội, Quách Đàm đã nhanh chóng đưa ra đề nghị hiến tặng một mảnh đất rộng 17.000m2 tại xóm Bình Tây và tự túc xây dựng một chợ lớn cho chính quyền thành phố. Tuy nhiên, ông đặt hai yêu cầu: xây hai dãy nhà phố quanh chợ và đặt tượng của mình tại trung tâm chợ. Yêu cầu thứ hai ban đầu khó khăn hơn vì chỉ những danh nhân mới có thể được đặt tượng, nhưng cuối cùng chính quyền thực dân cũng đồng ý vì tượng chỉ được đặt trong chợ.
Việc ông bỏ ra nhiều tiền để xây dựng chợ không chỉ đơn thuần là để đặt tượng, mà ý định thực sự của ông là dời trung tâm thương mại của Chợ Lớn về chợ Bình Tây để thuận lợi hơn cho việc kinh doanh. Tuy nhiên, đáng tiếc thay, khi mọi công đoạn chuẩn bị xây dựng chợ đã hoàn tất, Quách Đàm qua đời vào năm 1927. Việc xây dựng chợ bị hoãn lại một năm, cho đến năm 1928, các con ông đã tiếp tục xây dựng chợ Bình Tây thay cho cha mình.
Năm 1930, chợ Bình Tây được hoàn thành với quy mô lớn hơn cả chợ Bến Thành và được xây dựng theo công nghệ hiện đại phương Tây, song vẫn giữ được kiến trúc đậm chất phương Đông với mái ngói âm dương và rồng chầu nguyệt trên đỉnh mái. Giữa chợ có một công viên nhỏ, nơi đặt tượng Quách Đàm được đúc bằng đồng, có hồ nước và bệ đá toàn bằng cẩm thạch trắng, với bốn con rồng và hai con lân to bằng đồng phun nước bạc.
Một góc ảnh chợ Bình Tây ngày nay
Sau năm 1975, tượng Quách Đàm ở chợ Bình Tây đã bị tháo dỡ và nhiều năm sau đó nằm trong kho tại phòng Văn hóa Thông tin quận 6. Đến năm 2003, bức tượng này được đưa trở lại Bảo tàng Mỹ thuật. Để tưởng nhớ công đức của Quách Đàm, các tiểu thương trong chợ đã quyên tiền để dựng pho tượng mới để đặt vào vị trí cũ. Tuy nhiên, tượng mới chỉ là chân dung, khá nhỏ và khi đặt lên thì không cân đối, do đó nó đã được đặt ngay trên bệ tường cũ.
Mặc dù không được chứng kiến ngày chợ Bình Tây được hoàn thành, nhưng tin rằng Quách Đàm sẽ luôn tự hào về công trình mà mình đã dày công xây dựng. Gần 100 năm trôi qua, chợ Bình Tây vẫn đứng vững với thời gian và luôn là niềm tự hào của cộng đồng người Hoa tại Sài Gòn.
Dù đã trải qua nhiều biến cố lịch sử, "Tỷ phú lúa gạo" Quách Đàm và chợ Bình Tây vẫn là hai biểu tượng quan trọng và là niềm tự hào của cộng đồng người Hoa ở Sài Gòn. Qua những thông tin trên, OnTripquest hi vọng bạn sẽ hiểu rõ hơn về tỷ phú Quách Đàm cũng như chợ Bình Tây nhé!
Các city tour du lịch tự túc đặc sắc:
Điệp vụ Opium
- Bạn sẽ lần lượt ghé thăm các nhà hàng, giải mã các thử thách để tìm ra manh mối, và dần hé lộ chân tướng của nhân vật bí ẩn.
- Tìm đến nơi đã từng là một xưởng thuốc phiện khét tiếng.
- Đến thăm "Khu phố Nhật" trong lòng Sài Gòn.
- Viếng thăm nhà thờ Hồi giáo lớn nhất Sài Gòn.
Kim Ngọc Mãn Đường - Vàng Bạc Đầy Nhà
- Chiêm bái các vị thần tài.
- Đánh tiểu nhân.
- Ăn món ăn may mắn.
.jpg)
Phúc Thần Gia Định
- Tour khám phá trong khuôn viên của 1 địa điểm là Lăng Ông.
- Phù hợp với các bạn yêu thích lịch sử, văn hóa và muốn tìm hiểu kiến thức chuyên sâu.
- Chiêm bái Phúc Thần Gia Định. Xin Phúc Thần chỉ bày cho việc chưa tỏ tường.
- Thưởng lãm khung cảnh di tích văn trang nghiêm bậc nhất ở TP HCM.
Huế - Nhiệm vụ đặc biệt
- Chiêm ngưỡng những công trình mang tính biểu tượng cho cả một vùng đất như ga Huế, cầu Trường Tiền, trường Quốc Học,...
- Check in nơi Vua hề Charlie Chaplin từng lưu trú và nơi được bình chọn là "1 trong 100 địa điểm ẩm thực nên thưởng thức trước khi lên thiên đường".
- Thưởng ngoạn bờ Nam sông Hương, cảm nhận hơi thở hiện đại vừa đối nghịch vừa hòa quyện với nét đẹp cổ kính của bờ Bắc.
- Tìm hiểu văn hóa, lịch sử và kiến trúc đặc trưng của xứ Huế.
- Tìm hiểu quá khứ của thành phố và khám phá tương lai của nó.
Giai thoại các tỷ phú Sài Gòn xưa
- Check in những công trình kiến trúc hơn 100 năm tuổi quanh khu vực trung tâm thành phố.
- Tìm hiểu giai thoại về các tỷ phú Sài Gòn xưa vào thế kỷ thứ XIX - XX.
- Lắng đọng với những nét xưa đã đi vào dĩ vãng.
Bí mật Tòa thánh Tây Ninh
- Viếng thăm một kỳ quan kiến trúc của Việt Nam và là một công trình đáng kinh ngạc của châu Á!
- Khám phá những công trình trọng điểm và đẹp nhất trong Vùng Đất Thánh và giải mã những bí ẩn sau mỗi vật thể.
- Tìm hiểu vì sao đạo Cao Đài - một tôn giáo xuất phát từ Việt Nam lại có thể thu hút đến hàng triệu tín đồ trên khắp thế giới.
- Cảm nhận những nguồn năng lượng tích cực bên trong Tòa Thánh và nạp đầy năng lượng cho bản thân.
